Aptomat Là Gì? Cấu Tạo Và Nguyên Lý Hoạt Động Của Aptomat

Aptomat là một thiết bị quan trọng trong hệ thống điện, nhưng không phải ai cũng hiểu rõ. Trong bài viết này, hãy để ELEO cùng bạn tìm hiểu xem aptomat là gì? cấu tạo và nguyên lý hoạt động và cách khắc phục khi có sự cố xảy ra. 

Aptomat là gì? 

Khái niệm aptomat

Aptomat là gì? từ tiếng Nga dùng để gọi thiết bị đóng cắt tự động hay còn gọi là cầu dao tự động, được viết tắt là CB (Circuit Breaker) hoặc được gọi tắt là Át. 

Aptomat là một thiết bị điện cơ bản, đóng vai trò như một loại cầu dao có khả năng đóng cắt tự động.

Chức năng chính của aptomat là bảo vệ hệ thống điện khỏi các tình huống nguy hiểm như quá tải, ngắn mạch, sụt áp, truyền công suất ngược…. 

Ngoài ra, một số loại aptomat có các tính năng khác như chống rò rỉ điện và chống giật, giúp đảm bảo an toàn cho người sử dụng.

Xem thêm: 3 Cách chọn aptomat cho hộ gia đình tốt nhất

Phân loại aptomat

Dựa theo cấu tạo: 

• Aptomat tép MCB (Miniature Circuit Breaker): Bảo vệ quá tải và ngắn mạch.
• Aptomat khối MCCB (Moulded Case Circuit Breaker): Có chức năng bảo vệ quá tải dòng điện và ngắn mạch.

Dựa theo số pha/ số cực:

• ​Aptomat 1 pha: 1 cực
• Aptomat 1 pha + trung tính (1P+N): 2 cực
• Aptomat 2 pha: 2 cực
• Aptomat 3 pha: 3 cực
• Aptomat 3 pha + trung tính (3P+N): 4 cực
• Aptomat 4 pha: 4 cực
• Aptomat dạng tép MCB

Dựa theo đặc điểm chức năng:

• Aptomat thường (MCB và MCCB): Giúp bảo vệ quá tải, ngắn mạch.
• Aptomat chống dòng rò, chống giật: RCCB (Residual Current Circuit Breaker – Aptomat chống dòng rò dạng tép), RCBO (Residual Current Circuit Breaker with Overcurrent Protection – Aptomat chống dòng rò, chống giật và bảo vệ quá tải dạng tép) và ELCB (Earth Leakage Circuit Breaker – Aptomat chống dòng rò và bảo vệ quá tải dạng khối).

Dựa theo dòng cắt ngắn mạch

Dòng cắt cao: Thường áp dụng trong công nghiệp và các ứng dụng đặc biệt.

Dòng cắt thấp: Thường được dùng trong điện dân dụng.

Dòng cắt tiêu chuẩn: Thường áp dụng trong lĩnh vực công nghiệp. 

Cấu tạo của Aptomat

Aptomat có nhiều loại nhưng đều có chung đặc điểm cấu tạo gồm các bộ phận chính như sau: tiếp điểm, hộp dập hồ quang, bộ phận truyền động, móc bảo vệ.

Tiếp điểm aptomat

Tiếp điểm được chia thành hai cấp tiếp điểm (tiếp điểm chính và hồ quang) hoặc ba tiếp điểm (tiếp điểm chính, tiếp điểm phụ và hồ quang). Khi mạch điện được đóng lại, các tiếp điểm sẽ lần lượt đóng từ tiếp điểm hồ quang => tiếp điểm phụ => tiếp điểm chính. Ngược lại, khi mạch điện bị ngắt, quá trình cơ chế hoạt động sẽ ngược lại.

Hộp dập hồ quang

Để aptomat có thể dập tắt được hồ quang trong tất cả các chế độ làm việc của lưới điện, người ta thường dùng hai kiểu nửa kín và kiểu hở.

• Nửa kín: Được đặt trong vỏ kín của aptomat và có lỗ thoát khí, dòng điện giới hạn không quá 50KA
• Kiểu hở: Được dùng khi giới hạn dòng điện cắt lớn hơn 50KA hoặc điện áp lớn 1000V.

Cơ cấu truyền động cắt Aptomat

Truyền động cắt Aptomat thường được điều khiển bằng tay và bằng cơ điện (điện từ, động cơ điện).

• Truyền động cắt bằng tay được thực hiện với các Aptomat có dòng điện định mức thấp hơn 600A.
• Đối với điều khiển bằng cơ điện (điện từ) được dùng ở các Aptomat có dòng điện lớn lên đến 1000A.

Móc bảo vệ Aptomat

Bộ phận truyền tín hiệu này của Aptomat sẽ tác động khi mạch điện có dấu hiệu quá dòng điện (quá tải hay ngắn mạch) và sụt áp giúp Aptomat tự động cắt điện, tránh những sự cố xảy ra.

Nguyên lý hoạt động của Aptomat

Các móc bảo vệ sẽ có nhiệm vụ chính là ngắt mạch khi phát hiện tình trạng lỗi xảy ra trong hệ thống điện. Nếu một dòng điện chạy qua các tiếp điểm thay đổi đột ngột, từ trường tạo ra trên lò xo (điện áp quá thấp) sẽ bị giảm hoặc lò xo bị nóng lên quá mức (điện áp cao) khiến các tiếp điểm bị mở ra và dòng điện bị ngắt.

Đối với các Aptomat sử dụng cho các thiết bị điện dân dụng trong gia đình, người dùng sẽ phải sử dụng tay để điều khiển thiết bị hoạt động trở lại. Mặt khác, Aptomat dành cho hệ thống điện có dòng cắt cao hơn thường có cơ chế điều khiển bằng điện từ.

Sau khi hiện tượng ngắn mạch xảy ra được một thời gian, các lò xo trong móc bảo vệ sẽ trở lại trạng thái bình thường để các tiếp điểm có thể tiếp xúc lại với nhau, cho phép dòng điện tiếp tục đi qua.

Aptomat dùng để làm gì?

Aptomat là thiết bị điện phổ biến và không thể thiếu trong bất kỳ hệ thống điện nào. Sau đây là một số lợi ích quan trọng nhất của Aptomat như sau:

Nếu xảy ra trường hợp điện giật, Aptomat cũng tự động ngắt điện để bảo vệ con người.

Tự động ngắt dòng điện khi có hiện tượng ngắn mạch hay sụt áp xảy ra.

Bảo vệ các thiết bị điện khỏi các hư hỏng khi hệ thống điện gặp sự cố không mong muốn.

Aptomat sẽ có công dụng ngắt điện khi dòng điện bị rò rỉ xuống đất.

Nguyên nhân gây ra tình trạng Aptomat bị nhảy

Sau khi hiểu rõ Aptomat là gì, nhiều người cũng rất băn khoăn tình trạng Aptomat bị nhảy. Vậy có những nguyên nhân nào?

Đường điện bị quá tải: Khi dòng điện trong mạch vượt quá khả năng chịu tải của Aptomat, Aptomat sẽ nhảy để ngăn tình huống quá tải gây hỏng thiết bị hoặc nguy cơ ngắn mạch. 

Đường điện tổng gặp sự cố gây cháy, chập: Nếu có sự cố như ngắn mạch lớn hoặc chập cháy trong đường điện tổng, Aptomat sẽ nhảy để bảo vệ hệ thống khỏi nguy cơ hỏa hoạn và đảm bảo an toàn.

Điện bị rò rỉ: Khi có sự rò rỉ dòng điện xuống đất, Aptomat có khả năng phát hiện và nhảy để tránh nguy cơ giật điện cho người sử dụng và bảo vệ hệ thống.

Aptomat bị trục trặc trong quá trình sử dụng: Nếu Aptomat bị hỏng hoặc gặp vấn đề kỹ thuật trong quá trình sử dụng, nó có thể không hoạt động đúng cách. Việc bảo dưỡng định kỳ và kiểm tra kỹ thuật định kỳ có thể giúp ngăn chặn tình trạng này.

Cách khắc phục tình trạng Aptomat bị nhảy

Để khắc phục tình trạng Aptomat bị nhảy liên tục, có thể tham khảo các bước sau đây:

• Bước 1: Chuẩn bị các công cụ cần thiết như tua vít, máy khoan, 1 Aptomat mới, 1 Aptomat chống giật, và đồng hồ đo điện.
• Bước 2: Ngắt nguồn điện cho tất cả thiết bị đang sử dụng và bật Aptomat. Nếu Aptomat không nhảy, có nghĩa là vấn đề nằm ở các thiết bị điện trong nhà. Nếu Aptomat vẫn nhảy, tiến hành các bước tiếp theo.
• Bước 3: Tháo các công tắc và ổ cắm điện ra, để đầu cắm và đầu cắm nguồn điện cách xa nhau, sau đó sử dụng băng keo cách điện để kết nối chúng lại. Bật Aptomat lên và nếu nó vẫn nhảy liên tục, vấn đề có thể xuất phát từ đường dây điện âm tường. Bạn cần thực hiện các bước tiếp theo.
• Bước 4: Kết nối trực tiếp Aptomat chống giật vào nguồn điện đầu vào. Tiếp theo, lắp từng đoạn dây dẫn điện vào đầu ra của Aptomat chống giật một cách tuần tự. Nếu Aptomat chống giật nhảy khi bạn kết nối một đoạn dây cụ thể, đó có thể là do đoạn dây đó bị hỏng.
• Bước 5: Thay thế đoạn dây điện cũ bằng dây điện mới và luồn nó vào trong tường. Bạn có thể sử dụng máy khoan để tạo lỗ cho đoạn dây điện mới. Sau đó, lắp lại các công tắc và ổ cắm điện.

Tổng kết

Qua bài viết này chắc bạn đã trả lời được thắc mắc aptomat là gì, đồng thời hiểu rõ nguyên lý hoạt động và cách khắc phục khi có sự cố. Hãy áp dụng những kiến thức này để đảm bảo hệ thống điện của bạn luôn hoạt động ổn định và an toàn nhé.